Portret Stefana Żeromskiego, Aleksander Głuszczenko, 2004, własność Muzeum Narodowego w Kielcach
Zachęcam do przeczytania krótkiego artykułu na temat dziesięcioletniej działalności Stefana Żeromskiego na stanowisku bibliotekarza.
Stefan Żeromski spędził dziesięć lat na posadzie bibliotekarskiej – najpierw w bibliotece Muzeum Narodowego Polskiego w Raperswilu w Szwajcarii, potem w Bibliotece Ordynacji Zamoyskiej w Warszawie. Bibliotekarska służba Żeromskiego nie ograniczyła się tylko do lat spędzonych w Warszawie i Raperswilu. Pisarz kontynuował ją społecznie aż po kres swego życia. Zakładał biblioteki i czytelnie ludowe, zabiegał u księgarzy o wydanie tanich i popularnych książek.
Na zasoby Biblioteki Raperswilskiej składały się księgozbiory kilku działaczy emigracyjnych przekazane w darze lub zakupione przez muzeum. Książki ułożone były według tradycyjnego podziału tematycznego: oddzielnie historia, prawo, literatura...
„Podział zachowany był tak skrupulatnie przez poprzedników naszych dawnych bibliotekarzy – wspominał Żeromski po latach – iż powiastka Józefa Ignacego Kraszewskiego pt. „Historia kołka w płocie”, nosząc w samym tytule wyraz „historia” zakwalifikowana została do działu historycznego i tam pozostawiona na półce”.
Równocześnie z porządkowaniem księgozbioru Żeromski wypisywał karty do nowego katalogu alfabetycznego. Najpierw pracował jako pomocnik bibliotekarza, potem jako bibliotekarz. Do jego obowiązków należało: wypełnianie ksiąg kupna, sprzedaży, wypożyczeń, korespondencja, prowadzenie kancelarii muzeum i sporządzanie rocznych sprawozdań z jego działalności. Żeromski znalazł też czas na ambitne zadanie. Postanowił sporządzić katalog zbiorów mickiewiczowskich i urządzić w muzeum pokój poświęcony wieszczowi. Nawiązał korespondencję z synem Mickiewicza, Władysławem, i zrealizował swoje postanowienia. Opuścił tę posadę pod koniec lipca 1896 roku.
W lutym następnego roku rozpoczął starania o przyjęcie do pracy w Bibliotece Ordynacji Zamoyskiej w Warszawie. Praca tutaj nie była tak uciążliwa i nerwowa jak w Raperswilu. Do stałych obowiązków pisarza należało opracowywanie katalogów i prowadzenie ksiąg inwentarzowych oraz załatwianie korespondencji. Biblioteka ta była w owym czasie miejscem ulubionych spotkań historyków warszawskich. Żeromski przysłuchiwał się dyskusjom i rozmowom z dużą uwagą, gdyż dotyczyły w znacznym stopniu interesującej go problematyki legionowej i Księstwa Warszawskiego. Z całą pewnością można powiedzieć, że o napisaniu Popiołów zadecydowała jego praca w charakterze bibliotekarza. Dzięki niej pisarz opanował wiedzę humanistyczną i rozwinął swój talent literacki. Nauczył się wykorzystywać zasoby biblioteczne z pożytkiem dla własnej twórczości. Lata spędzone w bibliotekach w Raperswilu i w Warszawie przyczyniły się do rozwoju twórczości literackiej Żeromskiego.
Źródło:
Biblioteka w Szkole nr 04/1996